Władysław Banaś
Czy iść do szkoły?
2005
Franco De Masi pisze, że psychotyczne jądro, bez względu na to, czy pacjent przeszedł pierwszą psychotyczna dekompensację, był leczony lekami i hospitalizowany, czy też psychoza pozostaje w stania latentnym ukryta za neurotyczną bądź borderlinową organizacją, posiada potężną siłę. Ta siła wynika z tego, ze oryginalny, urojeniowy system pacjenta bez względu na postępy leczenia pracuje „zdradliwie, tak jak matryca zła, potajemnie i niezmordowanie odbudowując psychotyczna sieć pacjenta” [F. De Masi 2003]. De Masi zwraca uwagę, że korzenie urojeniowego świata pacjenta wywodzą się z dziecięcych introjekcji i patologicznych identyfikacji. Często wielkościowość rodziców lub stałe załamanie ich emocjonalnej wrażliwości staje się powodem megalomańskiego wycofania dziecka, prowadząc do paraliżu jego rozwoju emocjonalnego i poznawczego. Podobnego zdania jest Herbert Rosenfeld [F. De Masi, 2001], przekonywująco pokazując, że urazowe doświadczenia pacjentów z poważną patologią to nie zewnętrzne wydarzenia, ale przede wszystkim uszkodzenie lub całkowity brak macierzyńskich funkcji kontenerujących, koniecznych do rozwoju aparatu psychicznego.
Prezentowany przeze mnie artykuł ma charakter kliniczny, jest przybliżeniem pracy psychoterapeutycznej i nie dokumentuje żadnej tezy teoretycznej. Jego zasadniczą tezą jest to, że w sprzyjających i szczęśliwych okolicznościach możliwe jest psychoterapeutyczne przepracowanie i w jakiejś mierze, pamiętając o wcześniejszych ostrzeżeniach, zneutralizowanie systemu urojeniowego. Szczególnie zależy mi na przybliżeniu tego momentu pracy terapeutycznej, w którym doszło do rozwoju neurotycznej, współpracującej z terapeutą strony pacjenta, jej konfuzji z częścią psychotyczną, a następnie do wzajemnego konfliktu. Zależy mi też na pokazaniu moich trudności poznawczych i emocjonalnych w przepracowaniu tego momentu procesu terapeutycznego.
Herbert Rosenfeld [F. De Masi, 2001] konsultując pracę z psychotycznym pacjentem adolescencyjnym pisze: „Zazwyczaj psychotyczny pacjent, tak jak ten chłopiec, odczuwa niezwykłą ulgę, kiedy zaczyna zdawać sobie sprawę z konfliktu pomiędzy swoją omnipotentną i szaloną częścią (częścią, która mówi: „Nie potrzebuję żadnego leczenia, jest mi bardzo dobrze, jestem samowystarczalny”) i częścią, która rozumie, że ten pogląd jest szalony i że musi się z tym szaleństwem skonfrontować.
W moim odczuciu w prezentowanym materiale klinicznym interpretacja konfuzji dwóch typów rozwoju, narcystycznego i tego oferowanego przez psychoterapię, stała się początkiem konfliktu i przyniosła pacjentowi ogromną ulgę. W niezwykle elegancki sposób narodziny tego konfliktu w pracy z psychotyczną nastolatką pokazała Hanna Segal [H. Segal, 1996]. To, co dla jej pacjentki było obarczone szczególnym bólem psychicznym i nietolerowane, to wzajemne połączenie zdrowia i choroby, omnipotencji i depresji. Fundamentalną sprawą dla szczęśliwego i pomyślnego przepracowania tego okresu pracy wydaje mi się stosunek psychoterapeuty do przeciwprzeniesienia. Gerhard Schneider powołując się na Erica Ericsona pisze, że pacjent wymaga od nas, abyśmy uznali jego chorobową tożsamość za realną i potrzebną, z czego nie należy wnioskować, że ta chorobowa tożsamość jest wszystkim, co pacjent posiada [G. Schneider, 2003]. Uważam, że podstawową sprawą dla przyjęcia chorobowej tożsamości pacjenta jest to, aby psychoterapeuta tolerował własną bezsilność i bezradność. Przeżycie psychoterapeuty przez pacjenta jako kogoś, kto jest w stanie tą bezradność przeżyć, a jednocześnie jest w stanie ją przezwyciężać [Gerhard Schneider] jest w moim przekonaniu warunkiem inicjacji procesu reparacyjnego.
Bibliografia.
De Masi, Franco, The Italian seminars, Karnac Books 2001.
De Masi, Franco, The understanding of some clinical problems related to the psychoanalitycal therapy of the psychotic state, Psychoanaliza i Psychozy, Szasnaste dni Robocze Instytutu Psychoanalizy i Psychoterapii, Heidelberg-Mannheim, 28 - 29.11.2003.
Schneider, Gerhard, Leczenie jako narcystyczne zagrożenie. Wykład wygłoszony w ramach Dni Instytutu Psychoterapii i Psychoanalizy 15.02.2003 w Warszawie.
Segal, Hanna, Depression in the Schizophrenic Melanie Klein Today, vol.1, red. Elisabeth Bott Spilius, Routledge, 1996.
Steiner, John, Psychic retreats. Routledge 1993.